Antyczne Miasto :
W koncu VIII w.p.n.e. i na poczatku VII w.p.n.e. Korynt rozszerzyl swoje posiadlosci,zakladajac nowe Kolonie w Etolli,Akermanii i na wybrzezu Adriatyku.Najpierw powstala Korkyra, nastepnie Dyrrachium ( Epidamnos ),a 39 lat pozniej w 588r.p.n.e. zalozona zostala Apollonia.Powstala ona na terytorium
illiryjskiego plemienia Taulantow w poblizu jednej z ich glownych osad.Potwierdzaja to wykopaliska archeologiczne.Apollonia nawiazala scisle stosunki z Taulantami,od ktorych z czasem uzaleznila sie politycznie.Ostateczne opanowanie miasta przez Taulantow nastapilo za panowania ich krola Glauka,ktory w 335r.p.n.e.rozszerzyl terytorium swojego panstwa w kierunku poludniowym po antyczna Aulone,zajmujaca rowniez Apollonie.Dalo to miastu mozliwosc penetracji handlowej w glab
terytoriow illiryjskich. Illirowie w zamian otrzymali prawo osiedlania sie w miescie ,obywatelstwa oraz mogli piastowac wysokie stanowiska.W okresie 282-272 p.n.e. rosla potega
illiryjskiego plemienia Adrianow , ktore pod wodza krola Agrona rozbilo Taulantow.
Apollonia powstala nad rzeka Vjosa,ktora dzieki znakomitemu polozeniu szybko zaczela sie rozrastac.W III w.p.n.e. miasto weszlo w sklad Imperium Rzymskiego.W czasach cezara Oktawiana Augusta ,Apollonia byla wolnym miastem i poteznym osrodkiem handlowym.Lezala bowiem na szlaku laczacym Rzym z Konstantynopolem,tzw.Via Egnatia.Podupadla w wyniku trzesien ziemi w III i IV w.,kiedy czesc zabudowan legla w gruzach i przesunelo sie tez koryto rzeki,co sprawilo,ze miasto stracilo latwy dostep do zasobow wody.Czego nie zniszczyly wojny i trzesienia ziemi,w znacznym stopniu uleglo dewastacji.Czesc antycznych budowli rozebrano.Z kamienia,z Apollonii zbudowano monastyr w Ardenice,ale tez meczety w Beracie oral wiele okolicznych wiejskich domostw.
Z poteznego korynckiego miasta,ktore w okresie najwiekszej swietnosci bilo wlasna srebrna monete i mialo 60 tys.mieszkancow,pozostaly ruiny ,z ktorych najwieksza uwage przykuwa czesciowo odrestaurowany
fronton z rzedem kolumn budynku Agonothethow,prawdopodobnie dawnej areny walk . Budynek Agonothetów wzniesiony na przełomie I i II w. Na jego pięknie odrestaurowanej fasadzie z sześcioma marmurowymi kolumnami zwieńczonymi kapitelami korynckimi, znajduje się architraw, na którym umieszczono inskrypcję informującą, iż gladiatorzy stoczyli tu kilkanaście walk.
Z innych ciekawych obiektów, które zachowały się w Apollonii można wymienić
Odeon, zarysy Świątyni Artemidy, Stoa (główna droga miasta) i obelisk Apollina. Zachowaly sie rowniez m.in.: pozostalosci willi,teatru,biblioteki,koszar,fragmenty fortyfikacji . Wiele z ocalalych ruin pochodzi z czasow rzymskich.Na polnocny wschod od Apollonii,w kurhanach,odkryto
bogata illiryjska nekropolie,tj.:136 grobow. Nic więcej nie przetrwało próby czasu i niszczycielskiej działalności człowieka.
Okrążając teren wykopalisk można natrafić na umocnione stanowiska obronne tym razem z XX wieku. Ze wzgórza, na którym znajduje się Apollonia rozciąga się piękny widok na okolicę.
Udostepniony teren do zwiedzania jest ogromny.Na Apollonie nalezy przeznaczyc 2 godz.
*********************
Cudowne miejsce.Szkoda,ze czesciowo zdewastowane przez ludzi.Mimo to
POLECAM .